DataLife Engine - Softnews Media Group

Келін сәлемінің сыры 

...Мезгіл түске таяп қалған. Газ плитасына шай қойылып, қайнағанша бүгінгі газеттерді қарап отыр едім, есік сынып кетердей тарсылдады. Үйде жалғыз отырған соң әрі әдеттегіден тыс мына тарсылдың өзгешелігі шошытып жіберді. Тапа-тал түс болса да есікке келіп: 
- Бұл кім? - дедім.

- Мен! Атаңмын! Бар, киін! - деді күн күркірегендей үн есіктің сыртынан. Алғашқы қорыққаным қорыққан ба, зәрем ұшты. «Бар, киін» деген сөздің байыбын бірден ұға алмай, үйде киіп жүретін халатымның түймесін бір салып, бір ағыттым. Киім салатын шкафқа жүгірдім. Сасқалақтап, киімдерімді жұлмалап, әлекке түстім де қалдым. Дегенмен өзіме-өзім «сабыр-сабырлап» үстіме жеңі ұзын көйлек, басыма орамал, аяғыма шұлық тауып кидім. Барып есік ашып, ата-бабамның салтымен иіліп сәлем салдым. 
- Бақытты бол, балам! - деп қолын болар-болмас басыма тигізіп, бөлмеге кірді. Ата жалғыз емес, қасында бір кісі бар, өң-түсінің қандай екенін көргенім жоқ, бірден басымды көтеруге батылым жетпеді...»

(З.Ахметова. «Шуақты күндер»)

«Сөз анасы - сәлем». Сәлемдесудің түрі көп. Әр сәлемнің өз үлгісі мен ерекшелігі бар. Біз бүгін келін сәлеміне тоқталсақ дейміз. Ол туралы қазақ келіндерінің символына айналған апамыз - жазушы, атақты батыр Бауыржан Момышұлының келіні Зейнеп Ахметовамен пікірлескен едік... 

«Современный» қайын енелер, абысындар жас келінге қандай өнеге көрсетіп жүр? 

«Қайынаға иманды болмай, келін ибалы болмайды» 

Қандай жағдайда келін сәлем салмайды? 

Келін жыласа, бала жасық болады 

«Тұрмыс құрғаныма көп бола қойған жоқ. Барлығы жақсы. Еш уайымым жоқ. Тек... Қалай айтсам екен... Менің аяғым ауыр. Ішкенім бойыма сіңбей, еш нәрсеге тәбетім тартпай, әбден ығыр болдым. Дәрігерім «токсикоз» деп диагноз қойды. Оның уақытша екендігін, әлі-ақ бәрі жақсы болатынын айтып, жұбатады. 

Үнемі көңіл күйім түсіп, жабырқап жүремін, тіпті ашуланшақ болып кеттім. Дәрігері жоқ, перзентханасы болмаған ата-бабаларымыз қалай өмір сүріп, жеңгелеріміз соншама баланы қалай өмірге әкелді екен?! Таңғаламын! Мен әлден шаршап кеттім. Күйеуім де, енем де менің ахуалымды байқамағансиды. Көзімнің жасын оңашада бір сығып алып, «әйелдік» және «келіндік» міндетімді ары қарай арқалап жүре беремін... Бірақ мен болашақ анамын ғой...»

Редакциямызға хат жолдаған Жадыра осылай деп мұң шағады. Бұл - көптеген сіңлілеріміздің басындағы жағдай. Мұндай әңгімелер бәрімізге де таныс. Әсіресе, қыз-келіншектер қауымына. Ананың көңіл-күйі іштегі шаранаға әсер ететіні ғылыми түрде дәлелденген құбылыс. Алайда, бала тәрбиесіне ерекше мән берген атам қазақ бойына бала біткен жас келінді тәрбиелеп, күтудің де өзіндік үлгісін қалыптастырған. Осыған орай, біз жазушы Зейнеп Ахметовадан өзінің көрген-білгенін әңгімелеп беруді өтінген едік...

«ІШТЕН ҚЫҢЫР ТУҒАНДЫ ТЕЗГЕ САЛСАҢ ТҮЗЕЛМЕС» 

АТА-АНАНЫҢ АРМАНЫ 

«ҚҰЛАҚ СҮЙІНШІ» НЕМЕСЕ «ҚҰРСАҚТОЙДЫҢ» ҚАСИЕТІ 

Зейнеп АХМЕТОВА: Өмірге адам әкелу - әлемдегі ең қасиетті құбылыс.../"Айқын" газетінен/

Жеріктіктің құпиясы 
Бойына алғаш бала біткен тәжірибесіз жас келіншек бұрын-соңды болмаған сезім-түйсіктерді басынан кешеді. Көңілінің неменеге соғып тұрғанын, тәбетінің қандай асқа ауатынын дөп басып айта алмай, не екенін өзі де түсінбей аласұрып қиналады. Осы бір аса жауапты кезеңде ақыл-кеңес айтып, көмек жасау, мейірім таныту сауабы мол қасиетті іс саналады

«Жеріктік» тоқырау немесе тектік сәйкессіздік

«Келінді күте алмаған күң етеді...»
Адам қуатты табиғаттан алады 

Бала кіндік шешесіне неге тартады? /"Айқын" газетінен/

Қазақ дейтін халықтың тарихы мен үлгі-өнегесі ұшан-теңіз, інжу-маржан секілді. Біздің халықтың әрбір кішкентай ырымы мен тыйымының астарында үлкен мән-мағына жатыр. Кез келген жөн-жоралғы жайдан-жай жасалмайды. Ғасырлардан бері жасап келе жатқан тектік қасиет деген тағы бар. Тектік қасиет ұлттық қасиетпен бірге өріліп, бірімен-бірі сабақтасып жатады екен. Оған дәлел - осы айдардың тұрақты кейіпкері Зейнеп Ахметованың әңгімесі...

«АҚҚОЛДЫ АНА» ДЕГЕН КІМ? 
«ЖАРЫС ҚАЗАН» ДЕГЕН ҚАЙДАН ШЫҚҚАН? 
КІНДІК ШЕШЕНІҢ БАЛА ТӘРБИЕСІНДЕГІ ОРНЫ 
НЕМЕРЕЛЕРІМНІҢ КІНДІК ШЕШЕСІ ЖАЙЫНДА... 

Зейнеп АХМЕТОВА, жазушы-этнограф: Қазақтың ырымы энергетикалық күшке айналып кеткен... /"Айқын" газетінен/

Бұл күндері, Құдайға шүкір, өз дәстүр-салтымыз бен әдет-ғұрпымызға мойын бұрып, шамамыз келгенше ұлықтап-ақ жүрміз. Әсіресе, жастар жағы. Бүгінгі үйлену тойларының арақ-шарапсыз өткізіліп жатқандығы, әр-әр жерде торттың орнына «келін шайының» беріліп жүргендігі, осының айғағы болса керек. 

Қазақтың ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпы, ырым-тыйымы ұлттық кодқа, энергетикалық күшке айналып кеткендігін іштей мойындасақ та, жеме-жемге келгенде кежегеміз кейін тартып, үркіп тұратын кезіміз көп. Дегенмен, бүгінде сәбилерін бесікке бөлейтін, тұсаукесерге мән беретін отбасылар көбейді. Бұл - көңіл қуантарлық жағдай. Өз таным-нанымымыз өзімізге ғана жұғысты болатынын түсіне бастағандаймыз. Зейнеп Ахметованың бүгінгі әңгімесі де осыны аңғартады...

Шілдехана тойының қандай маңызы бар? 

«Итжейде» қандай болуы керек? 
«Қалжаның» сыры неде? 

 Әңгімелескен 
Айгүл БОЛАТХАНҚЫЗЫ

- Зейнеп апай, бүгінгі әңгімемізді тек Наурыз мерекесіне арнасақ... Бала күніңізде Ұлыстың ұлы күні қалай тойланушы еді, есіңізде ме? 
- «Үлкеннен - үлгі, ағадан - өнеге, атадан - ақыл» дейді көнелер сөзі. Менің де азды-көпті айтып жүргендерім - ақ сақалды аталар мен ақ шашты әжелерден естігендерім мен көзбен көріп, көкейге түйгендерім. Қалай десек те, қазіргі бүлдіршіндерге қарағанда, біздің балалық шағымыз, тәрбие алған ортамыз басқашалау болды. Өз басым басқа ұлт араласпаған түкпірдегі таза қазақ ауылында өстім. Ол кезде тумысынан көкірек көзі ашық ақылгөй аталар мен әдеп-инабаттың кеніндей текті әжелер көп секілді еді. Халқымыздың талай салт-дәстүр, әдет-ғұрыптары үкісі қисаймай, күнделікті тіршілікте табиғи түрде өз жөнімен өтіп жататын. «Бала жасындағысын ұмытпайды» демекші, балауса шақтағы көптеген көркем көріністер көз алдыңда моншақтай тізіліп қалып қояды екен. Бұл күнде өзімнен кейінгі жасы кіші жас ұрпаққа алдымда өтіп кеткен шежіре қариялардың үлгі-өнегесін, тіршілік тұжырымдарын, дүниетанымын айта жүруді өзіме міндет санаймын...