DataLife Engine - Softnews Media Group

Қызыма

Суырылып шықтың, қызым, өзегімнен,

Суынып кетпе жырақ өз еліңнен.

Бақытың берген шығар тізгініңді,

Бақытың келген шығар кезегімен.

Тұр міне, ұлы өмірің басталғалы,

Еркіндік, еркелігің тасталғалы.

Көтеріп жас отаудың керегесін,

Алтын той

Қабыл ғып Алла тілекті,қуанта берсін жүректі.

«Алтын тойым болғай», деп тілеумен қанша күн өтті.

Тілекті Алла бергені, тойың өтіп дүбірлеп,

                                                               осынша жанның келгені.

Бақытты жандар болыңдар, мерейі биік елдегі.

Аруақтар қолдасын, жамандық ешбір болмасын.

Дәулетің тасып бұдан да, тепсең кетпес басыңа

                                                               баянды бақыт орнасын.

Ұзақ болып жастарың, қызығын көріп ұрпақтың,

                                                                ашық болсын аспаның.

Балалар қуаныш әкелсін, немерелер жұбаныш әкелсін.

Орындарың төр болсын, дастарханың мол болсын.

******

   Алтын тойға жеткен бар, жетпеген де бар! Алла өзі іріктеп, бұл күнге алтын жүректі, алтын мінезді адамдарды ғана жеткізеді екен! Төрдегі алтын адамдарымыз аман болсын! Алтын той алға жетелей берсін! Бәрімізде алтын тойға жетейік!

*******

Алтын той тіккен отау қарға қонсын,

Ақ жүзің алақандай нұрға толсын.

Мұстажап менің батам қабыл болса,

Үйіңе Қыдыр ата келіп қонсын.

Қара су мал жериді лайыңнан,

Тілей көр күнде тілек Құдайыңнан.

Мал басың дәулетіңмен бірдей өсіп,

Тәңірім айырмасын жұбайыңнан.

Шырағым қадірлі екен кере басың,

Ауызда бал татиды берген асың.

Мұстажап менің батам қабыл болса,

Алдыңнан ай-күн туып жарылқасын.

********

   Күміс тойға аман-есен жету үшін ер төзімді темір, зайып мінезі алтын болу шарт екен. Бұл екеуінің бойына да осы екі мінез ұялаған. Дәл осындай қарқынмен, тамаша қасиеттеріңді сарқып алмай, алтын тойларыңа жетулеріңе тілектеспіз!

******

Құтты болсын күміс той –

Той дегенің ырыс қой.

Алтын жамбы берсем де

Екеуіңе дұрыс қой.

 

Күміс тойдың аяғы

Алтын тойға жалғассын,

Жарқырасын жандарың

Жүзіндей ақ алмастың.

 

Таси берсін дәулетің,

Жарасып сән-сәулетің.

Сыйлы болып бастарың,

Жүзге жетсін жастарың.

******

                        Келін түсіру тойы

   Үйлену, өз алдына отау тігіп, түтін түтету – адам өміріндегі ең бір елеулі, ұмытпас кезең, екі жастың жұлдызы жарқырап жанған күні.

Сол себепті халқымыз үйлену тойын аса қастерлеп, оны өткізуге жыл бұрын алдын-ала қам-қарекет жасаған.

 

                               Құттықтау үлгілері

   Бір пәлсапа: «Іздеушілер көп болғанымен, тапқандар – табылмайды», - деген екен. Бүгінгі төрде отырған қос ғашық бір-бірін тапқан бақытты жандар екенінде күмәніміз жоқ. Олай болса, отауларың мәңгі нұрға бөленіп, сол нұрдың жарығы өмірлеріңе жол көрсетіп жүрсін! Шуақ шашқан шаңырақтарың биіктей берсін, үбірлі-шүбірлі болыңдар!

                                         *****

   Ұлы сезім екі жасты ептеді, жалындаған екеуіне беттеді! Ырыс-дәулет үйлерінен кетпесін, ашу-дұшпан қанша қуса жетпесін! Ата-ана көздің жасын сықпасын, келін шырақ тапқан тиынын тықпасын! Үзілмесін бұл үйдегі тойларың, егіз тапсын қорадағы қойларың! Бала берсін етегіне жастардың, көзі шықсын көре алмаған қастардың! Тастай батып, судай сіңсін бұл келін, тапқын бес қыз, алты-жеті ұл келін!

                                           ****

   Кеш жарық, тойға жиналған қауым! Құрметті құда-құдағилар, құда болып төрге шыққандарыңыз құтты болсын! Құдаларыңыз мыңжылдық болсын! Құдалықтарыңыз мыңжылдық болсын.

Ал, жас жұбайлар, құрған шаңырақтарыңның босағасы берік болсын!

   Қазақта жақсы сөз бар: «Тату үйге тақсырет жоламас», - деген. Тату-тәтті, бақытты өмір сүріңдер! Абыройдан ақ отау тігуге талпыныңдар!

Өмір сүрудің екі негізі бар екен:

Біріншісі – үйретуден аянбау;

Екіншісі – үйренуден жалықпау.

Міне, осы қағиданы басшылыққа алсаңдар, иншалла, бақытты боласыңдар деп ойлаймын.

Той ұрпақтан-ұрпаққа жалғаса берсін! Тойларың құтты болсын!

                                            ****

   Таудан құлаған егіз арна қосылды – аяғы теңіз болғай! Бауда ойнаған екі құлынымыз бір ноқтаға бас сұқты – аяғы сегіз болғай!

   Біздің ұлымыз – Сіздікі, Сіздің гүліңіз – Біздікі!

Барша гүлдің сыйлайтын ляззаты бір – сұлулық. Ұл-қыз – перзент, ортақ немере сүйіп қуанышымызды бір етелік!

   Көзіміздің ағы мен қарасы – қос қошақанымыздың бақыты үшін келіңіз: түйісу болсын, соңынан сүйісу болсын! Құшақ жайып, төс қағысайық, қымбатты құдалар!

                                  ******

Қос аққудай қос ғашыққа төрдегі бар бақытты мен тілеймін жердегі! Жалын атып жүректері сөнбесін, Ібілістің арбауына көнбесін! Бір-біріне серік болсын жалғанда, тау шыңындай биік болсын талғам да! Сүйіп өтсін бірін-бірі мәңгілік, ғұмыр кешсін өмірлерін ән қылып!!!

Алтыннан ардақты, күмістен салмақты құдалар!

Төрге шығыңыз, сырласып жанымыз қосылсын!

Досымыз қуанып, дұшпанымыз тосылсын!

Төреленіп төрге шыққандарыңыз құтты бола берсін!

    Әрдайым денсаулығыңыз мықты болсын!

                                 *****

Бір күні бақ келіп жаңа отаудың есігін қағыпты:

- Кім-ей бұл? – депті жаңадан түскен жас келін.

- Мен Бақпын ғой, үйіңе кіргіз, - депті Бақ.

- Жоқ, есікті аша алмаймын: төргі үйде атам жатыр, ауызғы үйде өзіміз жатырмыз, - дейді келін.

Екінші күні есік тағы да тықылдапты.

- Бұл кім?

- Мен – Дәулетпін ғой, үйіңе қонып кетейін, - депті есік сыртынан Дәулет.

- Жоқ үй бос емес, - деп тағы да есігін ашпайды.

Үшінші күні есік тағы тықылдайды.

- Кім екен дейді? – дейді келін.

- Ынтымақ едім. Келін есікті ашып, Ынтымақты үйіне кіргізіпті. Барлығын естіп жатқан атасы сонда:

- Дұрыс жасадың, шырағым, ынтымақ орын алған жерге бақ пен дәулет өзі-ақ келеді, - деген екен.

   Біз де отауларыңыздан өмірлік ынтымақ кетпесін деп тілегіміз келеді.

                                   ******

Шарықтап бақыттың жүр өмір көгін,

Қосылған қос бәйтеректей, армысыңдар!

Той үстінде гүлдесін көңілдерің

Ақ ниетті көпшілік алңысынан!

 

Бұл жүрек қуанышқа тойған емес,

Сол алғыстан гүлдесін дала мынау.

Марат та сабау басты бойдақ емес,

Сен енді күйеу болдың, қарағым-ау!

 

Күтеді сыбағасын алдан көп күн,

Жаныңның оты мәңгі жалындасын.

Киноға жеке барар халден кеттің,

 Сен енді келін болдың, қарындасым.

 

Кешегі ұяң Жанат қыз да бүгін келін атанды,

Енді адал ана болсын, адал сүйсін Отанды.

Марат-інім қос жұлдызға әке болсын ақ шашты,

Сол болашақ ұрпақ үшін берейін мен батамды.

                               ****

Той бастап жатып сыйлас, дос адамым,

Жақсы сөз-лебіздерді қош аламын.

Тілейміз биіктігін шаңырақтың,

Тілейміз беріктігін босағаның.

 

Шырқаса шабыттанып ақын бүгін,

«Тойбастар» деп айтайық атын мұның.

Мәңгілік екі жастың бақыты мен

Тілейік құдалардың татулығын.

                        ****

Өмір-тойы, көңіл-тойы – үйлену,

Үйлену, бұл – мәңгі көктем күйге ену.

Жаңа отаудың қабырғасы қаланып,

Дүниеге тағы да бір үй келу.

                          ***

Білімің қатарыңнан асып өтсін,

Бақытың абыроймен тасып өтсін!

Артыңнан өлмейтұғын ат қалдырып,

Жалғанда жалпағынан басып өтсін!

 

Нұрланып жол ашылсын қадамыңнан,

Мерейің үстем болсын талабыңнан,

Ұл мен қыз қуанышы қабаттасып,

Көркейсін келініміз балағынан!

                                ****

Ағайынның ақ ниеті деп ұғын,

Келін-бала, ажырамас тел ұғым.

Елден бұрын төбем көкке жетеді,

Десе біреу: «Жақсы екен келінің!»

                                  ****

Кел сүйейін маңдайыңнан, кел, күнім,

Ақ тілеуім ақ отауға ен, гүлім.

Шайқап ішіп бал шарабын бақыттың,

Қуаныштан мас болайын мен бүгін.

                                  *****

Келін боп түскен бүгін әдемі қыз,

Үлкенге түзу болсын сәлеміңіз!

                                  ****

Бірге тойлап жастардың қуанышын,

Байқатайын жүректің жыр ағысын.

Көтеремін, туғандар, осы тосты

Ұл-қызы ортақ құдағи-құдам үшін!

                                 *****

Өмірлері бақытты, әнді болсын,

Өңірлері осындай сәнді болсын!

Достық пенен жастық шақ жалын атып,

Ақ махаббат баянды, мәнді болсын!

                                ****

Халқыңа қалаулы бол,

Еліңе елеулі бол.

Бір баламыз екеу болсын,

Жас жұбайлар одағы бекем болсын!

                                *****

Егіз аққу сияқтанған достарым,

Бастапсыздар жұбайлы өмір-дастанын.

Мықты болсын тіккен ордаң-отауың,

Құтты болсын алғаш түндік ашқаның!

                                  *****

Бір ісіңнен асып түсіп бір ісің,

Шарықтасын құт-береке – ырысың.

Отауың да кішігірім – отаның,

Мәңгі болсын,

Мәнді болсын Ұлысың

   

                         Тойың тойға ұлассын

   Дүние жүзінің көптеген ұлт пен ұлыстары үйлену тойына қатысты үш мерейлі күнді атап өтуді үрдіс еткен. Олар – күміс, алтын және гауһар тойлар. Қай халықтың да болса ғасырлар бойы қалыптасқан психологиялық, этникалық жан-сезім белгілері сол халықтың дәстүрлерінен, әдет-ғұрып, жол-жора, салт-санасынан көрінеді. Еуропалықтар, оның ішінде орыс, поляк украин халықтарында мұндай тойлар 10-нан асса, болғарлар 21 салтанатты естерінде сақтайды екен.

   Бертін келе қазақ халқында да тойлау әдетке айналған, солардың кейбірі жөнінде рет-ретімен айта келіп, өзіндік ерекшеліктеріне тоқталғанды жөн көрдік.

Шыт тойы

                   (Үйленгендеріне бір жыл толғанда тойланады)

   Оның бұлай аталу себебі, ерлі-зайыптылар «бал айынан» өтіп, өмірлері бір қалыпты арнаға түседі. Ол күні ерлі-зайыптылар бір-біріне жастық пен пәктік белгісі ретінде шыт беторамал сыйлайды.

****

Қыз ұзату тойы

   Үйлену – алдымен бірін-бірі сүйіп-ұнатқан қыз бен жігіттің ата-ана, ағайын-туғандары танысып-білісуінен басталады. Алғашқыда күйеу жігіттің әке-шешесі, ағайын-туыстары болашақ келіннің үйіне келіп – қыз ата-анасының, туыстарының ризалығын алып, құда болысып, тойдың барысы жайлы сөз байласады. Олардың келісімі бойынша қыз ұзату, келін түсіру тойлары бөлек-бөлек өткізіледі.

                     Құттықтау үлгілері

   Адам беру біреуге оңай емес қашанда, өмір заңы осы ғой – салт-дәстүрден қашам ба?! Өзіміз де қыз болдық, еріп кеттік сезімге – айналайын құрдасым, кетті қыз деп езілме! Барған жерде ашылсын бағы қыздың деп тіле, біздің қызды әкеткен күйеу бала да епті ме? Ұзағынан сүйіндірсін ылайым, жақсы болса күйеу бала – неге бүгін жылайын?!

                                  *****

   Қызымыздың қонған жері құтты болсын! Денсаулығы мықты болсын! Жүрегі оның түкті болсын, сауған малы сүтті болсын! Өзге елде қадірі арта берсін! Енесі мен анасын бірдей көрсін, көпбалалы ана болып гүлдей берсін!

                                 ******

   Қадірлі қонақтар. Бүгінгі қуаныш иелері! Ағалар, аналар! Іні-қарындастар! Осы ақ дастархан басында адал ниетпен жиналып отырған құда-жекжаттар!

   Тойға келіп отырған жаңа құдаларға «төрге шыққандарыңыз құтты болсын!» демекпіз. Құдалықтарың мың жылға ұлассын!

 

Бала – артта қалған із,

Бақыт – ұзатылған қыз,

Байлық – қолға ұстаған мұз,

Дүниенің қызығы сіз бен біз!

- дегендей, «сіз-біздігіміз» еш уақытта жоғалмасын. Екі жастың бақытын берсін, көре алмаған дұшпанкөз арамыздан кете берсін!

Бекзаттарым-ай,

Жекжаттарым-ай,

Жекжат болып ауылыма кеп жатқаның-ай!

«Бала бақытын қыздан іздейді,

Қыз бақытын түзден іздейді», деген екен дана бабаларымыз. Біздің қызымыз бақытын сіздің шаңырақтан іздеп келді. Үлпілдеген үкіміз бізден өтті – сіздерге жетті. «Жібекті түте алмаған жүн етеді», - дейді. Жүн етсеңіз де, гүл етсеңіз де ендігі жауапкершілік жүгі - өздеріңізде, қадірлі құдалар!

                                      *******

«Жолаушы мұраты - жету, қыз мұраты – кету» екенін ұғынғанымызбен, бауыр етінен жұлып алып қызды өзге жұртқа аттандыру кімге болса да оңай емесін бәріміз білеміз. Алайда, барған жерінде тастай батып, судай сіңіп жатса – абыройларыңыздың асқақтағаны сол емес пе! Құдай қуат берсін, құда-жекжаттарымызға сана берсін, жақсы жер болса – қызымыз алаңдамай бара берсін! Екі жас бақытты болсын, өмірі жақұтты болсын!

                                       ********

Ей, уақыт-ай!

Екенсің ғой тым қысқа,

Барады ұқсап кешегі өткен жыл құсқа.

Балалықтың бір базары тарқай ма,

Досым қызы шығып жатыр тұрмысқа.

 

Екі балаң отау құрды, топтасты,

Екі тасқын бір айдынға тоқтасты,

Қыз ұзату тойы дейміз,

Жігіт ше?

Жігіт бүгін бостандықпен қоштасты.

 

Салтанатты той үстінде отырмыз,

Айдын-көлде аққу қаздай отыр қыз.

Қос періште көрінеді көзіме,

Біздер – пенде, қарапайым топырмыз.

Біледі ғой қимастықтың өлшемін –

Әке болып,

Ана болып көрсе кім?

Өз қолымен өзі үзіп бергендей,

Жүрегінің ең қажетті бөлшегін.

 

Кірбің басса не амал бар жүзіңді,

Баса алмайсың

Басыңдағы ызыңды,

Тап осындай той-даңзаға соңында

Әкетер ме сенің де ертең қызыңды?!

 

Қуан, достым, өлең сөзге болма алаң,

Қызым түгіл, ұлымды ойлап қозғалам.

Қыз ұзай ма, әлде жігіт...

Кім білсін?!

Не десең де күйеу балаң - өз балаң.

 

Тойдағылар,

Қане сап, сап, тыныштал,

Біз дайынбыз,

Ей, асаба, дұрыстал.

Жас жұбайлар махаббатын бекітіп

Шампан шапшып,

Қоңырау соқсын хрусталь.

Соқсын,соқсын,

Шампан толған хрусталь.

                      ***

Қимайды ұзатқан жақ қыз баласын,

Жан-жүйең қалай ғана сыздамасын.

Құдалар алақанға салып бердік

Жүректің жұлын алып бір парасын.

                     ****

Жас баланың күлкісін берсін,

Жас ананың ұйқысын берсін.

Жомарттың қолын берсін,

Жортқыштың жолын берсін!

 

Қыздың қылығын берсін,

Судың тұнығын берсін.

Асаудың арынын берсін,

Түнгі отың жарығын берсін!

 

Асқар таудың паңдығын берсін,

Бұлбұл құстың таңғы үнін берсін.

Даланың жазықтығын берсін,

Гүлдің нәзіктігін берсін.

 

Теңіздің тереңдігін берсін,

Қыранның көрегендігін берсін!

Ердің көңілін берсін,

Бүркіттің өлімін берсін!

 

Лашынның жүрегін берсін,

Нағыз достың тілегін берсін!

Мәңгі-бақи ажырамас,

Шын ғашықтың білегін берсін!

                          *****

Балалардың ұзақ болсын өмір-жасы,

Бірге өссін біте қайнап мал мен басы!

Қашанда тіл мен көзден аман сақтап,

Қасында жүрсін оның пір-панасы!

 

Үйреніп өнер-білім өрге жүзсін,

Үлгі алсын қатар-құрбы замандасы!

Қондырып оң жағына отауларын,

Қызығын көрсін оның ата-анасы!

 

Алдынан шамшырағы қарсы жанып,

Гүлденсін жермен көктің екі арасы!

Шалынсын періштенің құлағына

Біздердей қариялардың ақ батасы!

 

Қуанышқа көңілдер толсын әман,

Баяғыда жоралғы-жол сұраман.

Менің жалғыз тілерім жол үстінде –

Ұл-қызымыз бақытты, болсын аман!

                                  ****

Көкірегі сырға толы күй-дастан,

Алатаудай арманы бар жүздеген.

Өзі өскен ұясынан симастан,

Түзден бақыт іздейді екен қыз деген.

Тағдыры оның суық қарап, сыздана,

Шешімі ауыр сын артқанмен санаға.

Көктемдегі қарлығаш қой қыз бала,

Айналатын шуақ шашқан Анаға!

                        ****

Пери-жаным, балдызым, қызғалдағым!

Арманыңның аралап гүлзар бағын,

Барамысың алыстап арамыздан,

Жүрегіңнің орындап ізгі арманын.

 

Артқа тастап жастықтың дөңін асып,

Арманыңа жетуге болып асық.

Арамыздан әп-сәтте кете бардың,

Айналайын бара ғой - жолың ашық...

 

Тілегіңді... бара ғой, құп аламыз,

Ақ жол тілеп өзіңе тұр бажамыз.

Жиырма екі жыл сені еркелеттік,

Қарымтасын ешкімнен сұрамаңыз...

 

Адамзатқа ұсынған күні-бұрын,

Кім құптамас Алланың құрылымын?!

Біздің емес... Хадишаның қызы болдың –

Шын жүректен ұғыппыз мұны бүгін.

 

Толғаныстан есім жоқ менің тегі,

Бар, бара ғой – күтуде елің сені.

Оразбайдың қызы деп айтпайды енді,

Деп айтар жұрт: Ерқанат келіншегі...

 

Қимай тұрмыз, қайтейік, мұным анық,

Саған деген көңіліміз тұнық анық.

Бар, бара ғой, тапсырдық Ыстыларға,

Етімізден жүректің жұлып алып,

Етімізден жүректің жұлып алып...

                                ********

Мектепке алғаш барғанда

Ұатаздарды мақтаймын,

Сенімдерін ақтаймын.

Біздікіндей мектепті

Әлем шарлап таппаймын.

 

Сәлем беріп өтейін,

Биіктерге жетейін.

Алдыңызда өзімді

Таныстырып кетейін.

                         ****

Мектеп, менің мектебім,

Ақылсыздан шеттедім.

Білімдімен дос болып,

Сенен аттап өтпедім.

 

Қару-жарақ – сабағым,

Қалам-парақ – садағым.

Жалқау менен наданды

Білімменен қададым.

                         ***

Тақпағымды жаттаймын,

Сабағымды баптаймын.

Біздікіндей мектепті

Ешбір жерден таппаймын.

 

Таң қалдырып әлемді,

Айтайын мен өлеңді.

Қабыл алғын, жамағат,

Қызың берген сәлемді.

 

Күн көзімен таласқан,

Ай мен күнге жол ашқан.

Қазақ қызы мен болам,

Білімменен санасқан.

                     *****

Есін допқа жеңдірген,

Бала емеспін сен білген.

Алтыға кеп, алып боп,

Біріншіге келдім мен.

 

Еркелік жоқ кешегі,

Оқушымын көшелі.

Білім алып бойыммен

Ойым да енді өседі.

 

Салтанаты бек керім,

Міне, сынып-мектебім.

Ұстаздарым аялы,

Достарым да көп менің.

 

Мен оқушы баламын –

Оқып, білім аламын.

Мектеп-ұям, өзіңе

Арналады бал әнім.

***********

                                       Сүндет той

   Баланың сүндетке отыруы – оның азаматтыққа апарар жолға қадам басуымен тең. Сүндет – пәктіктің, тазалықтың, мұсылмандықтың белгісі. Сүндетке отырған баланың нағашылары оған нағыз азамат болдың ғой деп тай мінгізетін болған, ата-апалары түрлі  базарлығын сыйға тартқан.

                                       Құттықтау үлгілері

   Той төресі – сүндет той: ата-анаға міндет қой! Үлкен міндет атқарып, ата-анасы шаттанып, арамызда күлімдеп, бастарына бақ дарып, бар көңілін ақтарып отырған бір жайы бар – маңдайында айы бар: жарқыраған баласы – болашағы, панасы! Бір қуанды әкесі, бір қуанды анасы – атқа  қонған баласы, айға қонған санасы! Құтты болсын қуаныш, өссін елдің данасы!

                                                          ******

 

   Сүндет тойы баланың құтты болсын! тезірек ер жетіп, имандылықты бойына сіңіріп, өскен елінің айтулы азаматы бола берсін!

                                             *******

Жасыңды санап қарасам – биылғы жыл бестесің,

Зейнет тепті парымдап тепкішектің кестесін.

Үкілеулік ер бесті тақымыңнан кетпесін,

Қалаулы елдің ұлы бол, атақ-даңқың өшпесін.

Төгілген жорға мінгенің, жібек, мақпал кигенің,

Оқалаулы үзбесі жарқыраған түймеңнің.

Өмірлі бол, қарағым, таудай болсын талабың!

Қар үстінде от жонар – қалаушы тапса қалауын,

Бақыт қонсын басыңа, аулақ болсын ажалың.

Беделді болып еліңе, өтімді болсын базарың,

Өрге жүзсін өнерің, сынбасын сағың, ажарың!

                                               *********

Талмайтын талабың мол болсын,

Самғайтын қанатың сол болсын!

Ырыс-ынтымақ, баянды бақыт берсін,

Ұзақ ғұмыр, тұрлаулы уақыт берсін!

                                       ****

Үкілі ат астыңнан өмір-бақи кетпесін!

Қасекенің  қарғысы саған мүлде жетпесін!

Елдің ерен ұлы бол – атақ-даңқың өшпесін!

                                       *****

Өз құрбыңның алды бол, қора толы малды бол!

Жауыңа дес бермейтін, арыстандай жалды бол!

Өсе берсін өркенің, шарлай бергін жер шегін.

Жаспен бірге бақ берсін, тәңір иіп нақ берсін!

Қайырыңды ел көріп, жомарт деген ат берсін!

Сен таңдаған келінім үйге ырыс ап келсін!

                                      *****

Мұсылмандық – бұл міндет, құтты болсын бұл міндет.

Өмір жолы – ұзақ жол, ұзақ жолда талмағын,

Еңбек, өнер, ғылымда қатарыңнан қалмағын.

Биік болсын талмағын,

Халқың сыйлар адам бол – орындалсын арманың!

 

Нағашыдан бір тілек

Қатарыңның алды бол,

Бақытты бол, малды бол.

Бақытыңа мастанып,

Бола көрме қанды қол.

 

Жас берсе, бірге бақ берсін,

Жарылқап тәуір нақ берсін.

Қайырыңды ел көріп,

Жомарт деген ат берсін.

 

Жолдарыңды оңдасын,

Қыдыр болсын жолдасың.

Қырық шілтен, Ғайып-ерен

Қорғаштап сені қолдасын.

 

Ағайынның ақ тілегі

Мұсылман болдың қарағым,

Кәне бермен қарағын.

Шырағын жағар ұлысың

Ата менен ананың.

 

Таудай болып талабың,

Алтын менен күмістен

Жасалсын барлық жарағың.

 

Көрімдігің мінеки,

Бар ма тағы қаларың?

Қой сұрасаң – қой берем,

Тай сұрасаң – тай берем.

Зат сұрасаң – зат берем,

Ат сұрасаң – ат берем.

Батырлығың байқалса,

Сауыт берем Ақберген.

    Мұратыңа жете бер,

Күнннен-күнге өсе бер.

Ұзақ болып өмірің,

Өміріңнің түйінін

Өз қолыңмен шеше бер.

**********

                                                  Тұсаукесер

                                            Құттықтау үлгілері

Қадірлі меймандар! Асыл ағайындар!

Тәй-тәй басқан, таудан асқан баламыздың тұсауы кесіліп, болашағына жол ашылғандай күй кешудеміз. Құтты болсын бұл қадамы баланың! Ешқашан сүрінбесін, дұшпан көзіне ілінбесін, әрдайым күлімдесін, оқыс басқан қадамы еш уақытта білінбесін!

                                                       ******

Бүгін алтын баламыздың тұсауы кесілді, күрмеуі шешілді. Болашағына қадам басты, сол қадамды кішкентай бір адам басты.

    Өмір жолы жарқын болсын, қуанышқа бар күн толсын! Көзінен жас ақпасын, удың дәмін татпасын! Батпақтарға батпасын, елін-жұртын мақтасын! Сүрінбесін - әрдайым осылай мен зарлайын! Басына бақ орнасын, Қыдыр оны қолдасын!

                                                        ******

    Құрметті қонақтар! Ағайын-туыс, бауырлар!

    Бүгін тұсауы кесілген азаматымыздың дені сау болып, ата-анасына қуаныш пен бақыт сыйласын. Өмірде сүрінбесін. Әрбір басқан қадамы оңғарылып, Қыдыр ата қолдап жүрсін!

                                                         ******

    Тұсауы кесілген кішкентай азаматымыздың өмірі нұрға бөленіп жүрсін! Жүрегі шуақты болсын, білегі қуатты болсын! Сүрінбей алға ұмтылсын, жолын кесіп кім тұрсын! Бақ әкелсін бәріңе – жасы менен кәріңе!

                                                          *****

                   Ананың тілегі

Оқуда зерек бол, ұйқыда сергек бол!

Істе шебер бол, тұйықта көсем бол!

Ойда мәнді бол, тойда сәнді бол!

Үлкенге тең бол, кішіге кең бол!

Ел үшін жауыр бол, жақсыға бауыр бол!

Достарың сүйінсін, дұшпаның күйінсін!

Құлқынға елікпе, мақтанға желікпе!

 

                  Әкенің тілегі

Ескен желдей жүйрік бол,

Қарағайдай сүйрік бол!

Өз ісіңе берік бол,

Ата-анаңа серік бол!

Үкідей үлпілдеп тұр,

Жорғадай бүлкілдеп жүр!

Шаршамай шарықтағын,

Ешқашан тарықпағын!

Жолың ашық болсын,

Алдың нәсіп болсын!

Достарың көбейсін:

Доссыз – кедейсің!

Кедергінің кесірі тимесін,

Жақсылық ісің күймесін!

Адымың алға ғана сүйресін.

 

                        Ата айтар бір тілек

Еліңе ырыс-құт орнасын,

Жеріңе тыныштық орнасын!

Өсек аянның құрбаны болма,

Озбырлардың шұлғауы болма!

Жүзің нұрлы болсын,

Жүрегің сырлы болсын,

Тілің жырлы болсын –

Жігіттің сұлтаны атанып,

Өнерің сегіз қырлы болсын!

********

                                              Шілдехана

                                        Құттықтау үлгілері

Ардақты ағайын! Қадірлі қонақтар!

Қымбатты қуаныш иелері!

Қазақта «балалы үй – базар, баласыз үй – қу мазар» деген қанатты сөз бар. Көктегі жаңа бір жұлдыз жарқырағандай, адамзат қатарына тағы бір нәресте қосылды. Бауы оның берік, ырыс оған серік болсын! Тезірек ер жетіп, қолқанаттарыңа айналсын! Оған да, өздеріңе де бастай бақ, шаштай дәулет берсін!

Қуаныш құтты болсын! Ұзағынан сүйіндірсін!

                                                    *******

Айналайын бауырларым менің! Аса қадірлі досым!

Бала – адамның бауыр еті. Адамның бар қызығы – баланы мейірлене иіскеу болса, сол бақытқа бүгін өздерін де жетіп отырсыңдар. Бейбіт елдің ақ көгершіні болып өмірге іңгәлап келген жас нәрестенің шілдехана тойы құтты болсын!

Сендердің шаңырақтарыңды қуанышқа бөлеген дүниеге келген сәбидің бауы берік болсын, өмір – жасы ұзақ болсын. Ата-анасының  үмітің ақтайтын, маңдайы жарқыраған ұл болып ер жетсін!

                                                   *******

Жарық дүниеге шыр етіп келген сәбиімізге анасының көркін берсін, әкесінің бөркін берсін, әжесінің ақыл-ойын берсін, атасының абыройын берсін! Өссін - өнсін, жамандық көрмесін, өскен соң ерлесін! Қуаныш құтты болсын! Бәрімізге жұғысты болсын!

                                                  *******

Алла баланы маңдайынан сүйсе – ол атақты ғалымға айналады екен, ернінен сүйсе – одан  әйгілі шешен шығады деседі, аяғынан сүйсе – белгілі биші, қолынан сүйсе – керемет  күйші болады-мыс. Алланың балаға көзі оң болсын, біздің тілегіміз сол болсын! Өмірі ұзақ, несібесі зор болсын! Қысқасы,  күлейік, ойнайық, тойлайық – қоймайық!!!

                                                  *******

Баламыздың бауы берік болсын!Дәулет - ырыс оған серік болсын! Маңдайынан жұлдызы жарқырап, елінің алға апарар уәзір болсын, осынау жүкті мойнымен көтеруге өзі де әзір болсын! Дені сау болсын, шыққаны тау болсын!

                                                    **********

 

Айдары  күн сүйіп, күнге күйсін маңдайы!

Жотасына май сіңіп, құрғамасын таңдайы!

Ері болсын елінің, ар-намысын сақтайтын!

Гүлі болсын жерінің, шаң-тозаңға батпайтын!

Алды болсын теңінің, именбестен аттайын!

                                             ****

Мекен етсің жанұяңды жақсылық,

Өсе берсін бөбектерің  шат күліп.

Ортаймасын қуанышың, бақытың,

Әлдилесін жақсы тілек, тәтті үміт.

                                               ****

Құтты болсын несібің, артық болсын несібің!

Дастарханың жайылып, ашық болсын есігің!

Құтты болсын бүгінгі шілдехана тойларың,

Тілектерің қабыл боп, орындалсын ойларың!

                                               *****

Сәби көңілі жай болсын, мың жылқылы бай болсын!

Айдағаны тай болсын, шайнағаны май болсын!

Азын-аулақ дәулеті күнде өзіне той болсын,

Жұртқа қалған жұрыны домалап келіп қой болсын!

Жұртта қалған  тулағы тулап келіп тай болсын,

Тай болсын да туласын – бір құрдасы сұрасын...

                                               ****

Нәрестеміз өмірлі болсын,

Тұрмысы оның көңілді болсын! 

Ата-анасына мейірлі болсын,

Ағайын-туысқа пейілді болсын!

Өнеге пейілге зейінді болсын!

Тұла бойы тұнған өнер болсын,

Он саусағы майысқан шебер болсын!

Ел қорғайтын батыр болсын,

Шындық айтар ақын болсын!

Ел билейтін әкім болсын,

Әділдікке жақын болсын!

Халқым деген жүрегі болсын,

Жұртының қамқор тірегі болсын!

Абыройы өрлесін,

Ел алдында ерлесін!

Қазақ үшін терлесін,

Еш жамандық көрмесін.

                     *******

Бала бауы берік болсын, анасына серік болсын!

Азамат боп ер жетсін, ақсақал боп төрлетсін!

Адам болсын көрікті, ғұмыры ұзақ берік-ті,

Қолқанаты көп болып, ерте берсін серікті!

Еліне боп ардақты, мінезі де салмақты,

Өнері өрлеп жан-жақты –

Осы айтқаным тез келсін, Тәңір беріп зор бақты!

                                                   *****

Сәбиіміз сүйкімді болсын, өнер-білімге икемді болсын!

Бәйтеректей бойшаңданып өрен, өршіл, өркенді болсын!

Жақсы жолды таңдасын, жамандық тәлім алмасын –

Даналардың дәстүрін жаңаласын, жалғасын!

Шұғылалы шуақ күн кешсін, басын сұр бұлт шалмасын!

Қос топшысы талмасын, қырандай биік самғасын!

Ары адал, жаны жаз, құрбысынан қалмасын!

                                                     ******

Үйіңіздің бөлмесін сәби үні кернесін,

Ұл ержетіп, қыз бойжетіп, білімге құлаш сермесін.

Алуан өнер үйреніп, дәл бассын көңіл пернесін,

Қызмет істеп елі үшін абыройы өрлесін.     

Сол беделін қорғайтын, өмірден тапсын теңдесін,

Бақытты, ұзақ жыл жасап, жаманшылық көрмесін.

Өсіп-өніп өркендеп, бар ортада төрлесін -     

Қысқасы, ұрпақ мың жасап, жарығыңыз сөнбесін.

                                                                *******

Атың-атың ату бол, туыстармен тату бол!

Айдағысыз малды бол, ағайынның алды бол!

Бағаналы тайдай бол, жеміс берер баудай бол!

Жақсылыққа семіз бол, шағалалы теңіз бол!

Дұшпан қуса жетпесін, қаз үстіңнен өтпесін!

Тағдыр оны теппесін, ырыс-дәулет өтпесін!

                                                              ****

                          Ананың тілегі

Айналайын, балашым, аман болсын анашың!

Аман болсын әкең де, ағатайың, тәтең де!

Өзің тәтті балдай бол, тамыры терең талдай бол!

Биік заңғар таудай бол, жемісі мол баудай бол!

Өмір жолын таңдай біл, туралықты қолдай біл!

                                          ********

                          Әкенің тілегі

Балам, озық өрен бол, қыз көзіндей терең бол,

Ел сынасына – құлақ сал, ал мақтаса – керең бол!

Әділдікке жуық бол - әлжуаз боп туыпты ол,

Күн көзіндей жылы бол, көк сүңгідей суық бол!

Қаттап тұрса тыстан қол – басқаруға ұста бол,

Ақыл-ойға ұзын бол, қызыл тілге қысқа бол!

Жақсылыққа шеген бол, жамандыққа шемен бол,

Өз әкеңнен биік бол, өз ұлыңнан төмен бол!

Қаралы елдің таңы бол, жаралы елдің жаны бол,

Сөніп өлме, өлсең де - өз отыңа жанып өл!

                                                ******

                          Ағайынның тілегі

Бір үйдің баласы емес – көп үйдің санасы бол,

Бір елдің баласы емес – бар елдің данасы бол!

Бір тонның жағасы емес – көп қолдың ағасы бол!

Ақты ақ деп бағала, қараны қара деп қарала!

Өзегің талса, өзен бойын жағала,

Басыңа іс түссе, көпшілікті сағала!

Өзіңе-өзің кәміл бол, халқыңа әділ бол!

Жауыңа қатал бол, досыңа адал бол!

                               *****

                              Ата айтар бір тілек

Сөзің аталы болсын, атың жоталы болсын!

Биең құлынды болсын, түйең боталы болсын!

Қойың егізден тапсын, ешкің сегізден тапсын!

Келін аяғымен жақсын, қойшы таяғымен жақсын!

Көңілің дуалы болсын, басың сыйлы болсын!

Қызың ибалы болсын, ұлың милы болсын!

Кемімей парқың, қадірлі халқың басыңды бағалар болсын!

Өзің сары тісті қария, дәулетің дәрия болсын!

                                               *****

                               Әже айтар бір тілек

Фарабидің басын берсін,

Жамбылдың жасын берсін!

Жолбарыстың жүрегін берсін,

Жортқан елдің білегін берсін!

Жүсіптің дидарын берсін,

Мұхамметтің иманын берсін!

Жаныңа даланың кеңдігін берсін,

Әзірет Әлінің ерлігін берсін!

Әміренің әнін берсін,

Сәкеннің сәнін берсін!

Құрманғазының күйін берсін,

Шараның биін берсін!

Қажымұқанның қайратын берсін,

Исатайдың айбатын берсін!

Абылайдың байрағын берсін,

Бауыржан батырдың айбарын берсін!

***********